ورود به سال ۱۴۰۴ برای صنعت ایران نقطه‌ای تعیین‌کننده است. بسیاری از اسناد بالادستی کشور، از جمله سند چشم‌انداز ۲۰ ساله، سال ۱۴۰۴ را زمان تحقق «ایران صنعتی و توسعه‌یافته» معرفی کرده‌اند. اما در عمل، بسیاری از بخش‌های تولیدی با رکود، کاهش سرمایه‌گذاری و ضعف در بهره‌وری روبه‌رو هستند.
سؤال اساسی اینجاست: چگونه می‌توان در سال ۱۴۰۴ صنعت ایران را از وضعیت رکود به مرحله بازآفرینی و رشد پایدار رساند؟
چالش‌های صنعت ایران در سال ۱۴۰۴:
۱. وابستگی به واردات مواد اولیه و تجهیزات
یکی از چالش‌های بنیادین صنعت کشور، وابستگی زیاد به واردات ماشین‌آلات و مواد اولیه است. تحریم‌ها و نوسانات نرخ ارز سبب شده‌اند بسیاری از واحدهای تولیدی با هزینه‌های سنگین و تأخیر در تأمین مواجه شوند.
راهکار مؤثر، توسعه زنجیره تأمین داخلی و سرمایه‌گذاری هدفمند در بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی است؛ موضوعی که می‌تواند در کاهش ارزبری و ایجاد اشتغال داخلی نقش حیاتی داشته باشد.
۲. چالش نقدینگی و سرمایه در گردش
کمبود نقدینگی، یکی از اصلی‌ترین موانع فعالیت بنگاه‌های صنعتی در سال ۱۴۰۴ خواهد بود. بانک‌ها اغلب تسهیلاتی با نرخ بهره بالا ارائه می‌دهند و زمان بازپرداخت کوتاه است. برای عبور از این وضعیت، لازم است مدل‌های نوین تأمین مالی صنعتی از جمله تأمین سرمایه جمعی، صندوق‌های جسورانه و مشارکت بخش خصوصی در پروژه‌های زیرساختی مورد توجه قرار گیرد.
۳. عقب‌ماندگی در نوسازی ماشین‌آلات صنعتی
میانگین عمر تجهیزات در برخی صنایع ایران به بیش از ۲۰ سال می‌رسد. این موضوع باعث کاهش بهره‌وری، افزایش مصرف انرژی و افت کیفیت محصولات می‌شود. سرمایه‌گذاری در نوسازی خطوط تولید و جایگزینی فناوری‌های قدیمی با سیستم‌های هوشمند و کم‌مصرف، کلید بازآفرینی صنعت در دهه پیش‌رو است.
۴. بحران انرژی و اثر آن بر تولید
قطع مکرر برق و گاز در فصول مختلف، چالشی است که تقریباً همه واحدهای صنعتی با آن درگیرند. در سال ۱۴۰۴، اگر برنامه‌ای جدی برای مدیریت مصرف انرژی در صنعت تدوین نشود، نه‌تنها تولید بلکه صادرات نیز آسیب خواهد دید.
حرکت به سمت بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از منابع تجدیدپذیر، راهکار پایدار برای این معضل است.
۵. ضعف در پیوند دانشگاه و صنعت
یکی از مشکلات مزمن صنعت ایران، شکاف بین دانش علمی و نیازهای واقعی تولید است. بسیاری از پروژه‌های دانشگاهی قابلیت صنعتی شدن دارند، اما مسیر ارتباطی میان پژوهشگران و تولیدکنندگان ضعیف است.
ایجاد پارک‌های علم و فناوری صنعتی و تعریف پروژه‌های مشترک بین دانشگاه‌ها و صنایع، می‌تواند حلقه گمشده این ارتباط را تکمیل کند.
۶. اثر سیاست‌های ارزی و تجاری بر تولید
نوسانات شدید نرخ ارز، تغییرات ناگهانی در تعرفه‌های واردات و صادرات و نبود ثبات در سیاست‌های تجاری، پیش‌بینی‌پذیری را از فعالان صنعتی گرفته است. صنعت برای رشد نیاز به ثبات اقتصادی دارد؛ ثباتی که بتواند به بنگاه‌ها اطمینان دهد برنامه‌ریزی بلندمدت‌شان دچار تغییرات ناگهانی نخواهد شد.
۷. توسعه فناوری و دیجیتالی‌سازی صنعت
جهان امروز به‌سرعت به‌سمت صنعت ۴.۰ حرکت می‌کند؛ جایی که داده، هوش مصنوعی و اتوماسیون نقش اصلی را دارند. در ایران، بخش قابل توجهی از واحدهای صنعتی هنوز در مراحل ابتدایی دیجیتالی‌سازی هستند.
برای عقب نماندن از رقابت جهانی، باید زیرساخت‌های هوشمندسازی تولید، آموزش نیروی انسانی متخصص و حمایت از شرکت‌های فناور در اولویت قرار گیرد.
۸. فرصت‌ها در دل بحران؛ مسیر بازآفرینی تولید
با وجود چالش‌های یادشده، چشم‌انداز صنعت ایران در سال ۱۴۰۴ خالی از امید نیست. منابع انسانی متخصص، بازار بزرگ داخلی، موقعیت جغرافیایی ممتاز و ظرفیت صادرات به کشورهای منطقه، فرصت‌های بی‌نظیری برای بازآفرینی صنعتی ایجاد کرده‌اند.
شرکت‌هایی مانند اسرارپویای شرق با تمرکز بر تحلیل داده، مدیریت هوشمند زنجیره تأمین و نوآوری سازمانی می‌توانند الگوی تحول صنعتی نوین در ایران باشند.
نتیجه‌گیری
صنعت ایران در آستانه ۱۴۰۴ نیازمند نگاهی تازه است؛ نگاهی که بر پایه دانش، فناوری، تأمین مالی نوین و ثبات سیاست‌گذاری شکل گیرد. اگر این ارکان به‌درستی تقویت شوند، می‌توان انتظار داشت که مسیر حرکت از رکود به بازآفرینی تولید هموار شود. حرکت به‌سوی آینده‌ای پایدار تنها با همکاری میان دولت، بخش خصوصی و نهادهای فناور ممکن است همان مسیری که شرکت‌هایی چون اسرارپویای شرق آن را مأموریت خود می‌دانند.
